Listy podmiotów wykluczonych prowadzone przez międzynarodowe instytucje finansowe i możliwości ich wykorzystywania w zamówieniach publicznych.
Międzynarodowe instytucje finansowe, w razie wykrycia przypadków wywierania bezprawnego wpływu (ang. prohibited practice), takich jak: oszustwa, korupcja, zmowy w ramach zamówień i projektów finansowanych przez te instytucje, dokonują analizy i oceny zarzutów dotyczących wskazanych powyżej tzw. zakazanych praktyk na podstawie własnych procedur i przyjętych reguł postępowania. Procedury mające na celu zweryfikowanie podejrzenia wystąpienia oszustwa, korupcji, zmów oraz przymusu w ramach działań i projektów finansowanych przez międzynarodowe instytucje finansowe są prowadzone przez powołane do tego celu wewnętrzne organy międzynarodowej instytucji finansowej. Procedury zakładają możliwość przedstawienia wyjaśnień przez oskarżonego oraz wieloinstancyjność w podejmowaniu i zatwierdzaniu decyzji o winie oskarżonego. Nie jest to jednak postępowanie sądowe prowadzone przez niezależny organ sądowy, a decyzja o zasadności zarzutów oraz wymierzeniu sankcji nie stanowi prawomocnego wyroku sądowego. Wśród możliwych sankcji nakładanych na podmioty uznane za winne dopuszczenia się tzw. zakazanych praktyk, w tym korupcji, mieści się umieszczenie na specjalnych listach wykluczenia (ang. debarment lists of IFI). Umieszczenie na liście podmiotów wykluczonych jest równoznaczne z określonym czasowo wykluczeniem z udziału w zamówieniach i projektach finansowanych przez międzynarodowe instytucje finansowe. Listy podmiotów wykluczonych prowadzone są przez międzynarodowe instytucje finansowe, takie jak Bank Światowy, Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju, Azjatycki Bank Rozwoju, Grupa Inter-amerykańskiego Banku Rozwoju, Grupa Afrykańskiego Banku Rozwoju.
Na mocy porozumienia "Agreement on Mutual Enforcement of Debarment Decisions" z dnia 9 kwietnia 2010 roku, pięć międzynarodowych instytucji finansowych (Bank Światowy, Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju, Azjatycki Bank Rozwoju, Grupa Inter-amerykańskiego Banku Rozwoju, Grupa Afrykańskiego Banku Rozwoju) będących stronami tego porozumienia, zobowiązało się do uznawania decyzji o wykluczeniu wydanych przez jednego z sygnatariuszy porozumienia jako podstawę do wykluczenia z projektów i innych form pomocy finansowej przyznawanych przez te instytucje (tzw. porozumienie o wzajemnym uznawaniu decyzji o wykluczeniu). Jednocześnie przedmiotowe porozumienie umożliwia sygnatariuszom podjęcie decyzji o nieegzekwowaniu postanowień dotyczących wykluczenia wydanych przez jedną ze stron porozumienia w przypadku, gdy akceptacja takiego postanowienia byłaby niezgodna z wymogami prawnymi lub instytucjonalnymi sygnatariusza. Tak, więc w celu weryfikacji czy dany podmiot został wykluczony z udziału w zamówieniach i projektach finansowanych przez międzynarodowe instytucje finansowe należy sprawdzać listy wszystkich pięciu powyżej wskazanych instytucji.
Linki do list wykluczenia wszystkich pięciu międzynarodowych instytucji finansowych znajdują się na stronie internetowej poświeconej porozumieniu "Agreement on Mutual Enforcement of Debarment Decisions":
Listy wykluczenia międzynarodowych instytucji finansowych można znaleźć także na stronach internetowych tych instytucji:
Lista Grupy Afrykańskiego Banków Rozwoju:
Lista Azjatyckiego Banku Rozwoju:
Lista Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju:
Lista Grupy Inter-amerykańskiego Banku Rozwoju:
Lista Banku Światowego:
W związku z powyższym, zachęcamy Państwa do odwiedzania powyższych stron internetowych i sprawdzania czy wykonawcy ubiegający się o zamówienia publiczne nie zostali umieszczeni na przedmiotowych listach. Listy wykluczenia międzynarodowych instytucji finansowych mogą być dodatkowym źródłem informacji na temat sytuacji podmiotów biorących udział w postępowaniach o udzielenie zamówienia publicznego.
Jednocześnie przypominamy, iż zgodnie z przepisami polskiej ustawy Prawo zamówień publicznych oraz uregulowaniami zawartymi w dyrektywie 2004/18/WE oraz dyrektywie 2004/17/WE, w przypadku zamówień publicznych wykluczenie za przestępstwo przekupstwa może nastąpić tylko na podstawie skazania wykonawcy prawomocnym wyrokiem sądu. Fakt, iż dany wykonawca znajduje się na liście wykluczenia międzynarodowej instytucji finansowej nie musi być równoznaczny ze stwierdzeniem w stosunku do tego podmiotu przestępstwa przekupstwa na podstawie prawomocnego wyroku sądowego, dlatego też obecność wykonawcy na liście podmiotów wykluczonych międzynarodowej instytucji finansowej sama w sobie nie może być podstawą do automatycznego wykluczenia z postępowania o udzielenie zamówienia publicznego. Listy wykluczenia mogą jedynie stanowić dodatkowy instrument weryfikacji informacji na temat podstaw do wykluczenia przekazanych przez wykonawców.
Gdyby jednak instytucja zamawiająca zidentyfikowała na listach podmiotów wykluczonych wykonawcę ubiegającego się o zamówienie publiczne, w kolejnym etapie powinna zweryfikować czy dany wykonawca został skazany prawomocnym wyrokiem sądu za przestępstwo wskazane w ramach list wykluczenia. Weryfikacja odbywa się na podstawie dokumentów i informacji przekazywanych przez wykonawców na żądanie instytucji zamawiającej. Natomiast w przypadku wątpliwości, co do treści złożonych przez wykonawcę dokumentów w związku z jednoczesną obecnością danego wykonawcy na listach wykluczenia międzynarodowych instytucji finansowych, instytucja zamawiająca może zwrócić się bezpośrednio do międzynarodowej instytucji finansowej, która umieściła danego wykonawcę na liście wykluczenia lub do Biura Informacji Krajowego Rejestru Karnego, które wykonuje zadania związane z prowadzeniem Krajowego Rejestru Karnego oraz poprzez kontakt z właściwymi organami centralnymi odpowiedzialnymi za prowadzenie rejestrów karnych w poszczególnych państwach, może podjąć próbę ustalenia czy dany wykonawca został skazany prawomocnym wyrokiem sądu za przestępstwo przekupstwa w kraju, w którym ma siedzibę lub miejsce zamieszkania lub w państwie wskazanym na listach wykluczenia międzynarodowych instytucji finansowych. Uprawnienie instytucji zamawiającej dotyczące zwrócenia się do KRK z zapytaniem o udzielenie informacji odnośnie do wykonawców wynika także z art. 6 ust. 1 pkt 9 ustawy o Krajowym Rejestrze Karnym w zw. z art. 24 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień publicznych (Dz. U. z 2013 r. poz. 907, z późn. zm.).
W przypadku kontaktu z Biurem Informacji Krajowego Rejestru Karnego należy jednak pamiętać o pewnych ograniczeniach w dostępie do informacji o wyrokach skazujących zapadłych za granicą.
Po pierwsze możliwość uzyskania informacji o wyrokach skazujących zapadłych za granicą uzależniona jest od obywatelstwa osoby, której informacja ta ma dotyczyć. Dane o wyrokach skazujących wydanych wobec obywateli polskich przez sądy państw obcych, stosownie do treści art. 1 ust. 2 pkt 4 ustawy z dnia 24 maja 2000 r. o Krajowym Rejestrze Karnym (Dz. U. z 2012 r. poz. 654, z późn. zm.), podlegają gromadzeniu w KRK. Podstawę prawną do przekazywania przez państwa obce informacji do KRK stanowią:
- decyzja ramowa Rady 2009/315/WSiSW w sprawie organizacji wymiany informacji pochodzących z rejestru karnego pomiędzy państwami członkowskimi oraz treści tych informacji (Dz. U. UE L. 2009.93.23),
- Europejska Konwencja o pomocy prawnej w sprawach karnych z dnia 20 kwietnia 1959 r. (Dz. U. z 1999 r. Nr 76, poz. 854, z późn. zm.) oraz
- umowy dwustronne.
Tym samym w KRK gromadzone są informacje o wyrokach skazujących wydanych wobec obywateli polskich w państwach Unii Europejskiej, państwach - stronach wyżej wymienionej Europejskiej Konwencji oraz państwach, z którymi zostały podpisane stosowne umowy dwustronne. Jeżeli wykonawca, będący obywatelem polskim, został skazany za przestępstwo przekupstwa w jednym z państw, o których mowa jest powyżej, wówczas informacja taka zostanie stwierdzona w wydanym przez KRK zaświadczeniu, o ile organ centralny państwa członkowskiego Unii Europejskiej w zawiadomieniu, o którym mowa w art. 11 ust. 1 pkt 4 ustawy o KRK, nie zastrzegł, że przekazana informacja może być wykorzystywana wyłącznie dla celów prowadzonego postępowania karnego (art. 20 ustawy o KRK).
W przypadku obcokrajowców - obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej, istnieje możliwość wystąpienia z wnioskiem o udzielenie informacji o skazaniu do rejestru karnego takiego państwa (art. 4 ust. 1 pkt 5 w zw. z art. 6 ust. 1 pkt 9 ustawy o KRK). Należy jednak zauważyć, że zgodnie z Decyzją ramową Rady 2009/315/WSiSW, dla celów prowadzonych postępowań administracyjnych państwa członkowskie Unii Europejskiej udzielają odpowiedzi zgodnie ze swoim prawem krajowym. Oznacza to, że nie w każdym przypadku istnieje możliwość uzyskania odpowiedzi, ponieważ dane państwo może odmówić jej udzielenia, powołując się na swoje przepisy wewnętrzne lub nie umieścić informacji o określonym wyroku w odpowiedzi na wniosek (na przykład z uwagi na to, że dana informacja może być ujawniona wyłącznie dla celów prowadzonego postępowania karnego). Termin, w którym państwa członkowskie Unii Europejskiej są zobowiązane do udzielenia odpowiedzi w związku z zapytaniem do celów innych niż postępowanie karne wynosi 20 dni roboczych. Wymiana informacji odbywa się z większością państw członkowskich drogą elektroniczną przy wykorzystaniu Europejskiego systemu przekazywania informacji z rejestrów karnych (ECRIS). Wymiana w formie papierowej odbywa się z Portugalią, Słowenią i Słowacją.
Współpraca międzynarodowa z państwami nienależącymi do Unii Europejskiej, regulowana umowami międzynarodowymi dwustronnymi i wielostronnymi, ograniczona jest wyłącznie do postępowań karnych. W związku z powyższym, instrumenty dostępne dla Biura Informacji KRK nie dostarczają możliwości weryfikacji informacji zamieszczanych na listach podmiotów wykluczonych w odniesieniu do wyroków skazujących wydanych w państwach innych niż państwa członkowskie Unii Europejskiej.
Po drugie obowiązujące przepisy umów międzynarodowych oraz aktów normatywnych Unii Europejskiej nie obejmują wymiany informacji o wyrokach skazujących wydanych wobec osób prawnych.
Podsumowując, wykluczenie danego wykonawcy z postępowania o udzielenia zamówienia publicznego będzie możliwe dopiero wtedy, gdy instytucja zamawiająca, na podstawie powyżej wskazanych możliwych do zastosowania metod weryfikacji, uzyska potwierdzenie, iż obecność danego wykonawcy na listach wykluczenia międzynarodowych instytucji finansowych jest tożsama ze skazaniem prawomocnym wyrokiem sądu za przestępstwo przekupstwa.