W dniu 20 października 2017 r. w Warszawie odbyła się zorganizowana przez Kancelarię Prezesa Rady Ministrów oraz Urząd Zamówień Publicznych konferencja pn. „Aspekty społeczne w zamówieniach publicznych udzielanych przez administrację rządową”.
Wystąpienia otwierające konferencję wygłosiły Pani Minister Beata Kempa – Szef Kancelarii Prezesa Rady Ministrów oraz Pani Małgorzata Stręciwilk – Prezes Urzędu Zamówień Publicznych.
Pani Minister Kempa podkreśliła duży potencjał nabywczy administracji rządowej. Wskazała przy tym zamówienia publiczne jako jeden ze środków realizacji celów polityki społecznej umożliwiający m.in. integrację osób zagrożonych wykluczeniem społecznym oraz zatrudnienie osób realizujących zamówienia publiczne na podstawie stosunku pracy. Zwróciła także uwagę na przyjęte w bieżącym roku „Zalecenia Rady Ministrów w sprawie uwzględniania przez administrację rządową aspektów społecznych w zamówieniach publicznych”, które służą skoordynowaniu działań administracji rządowej w celu wsparcia zrównoważonego rozwoju społeczno-ekonomicznego kraju.
Z kolei Pani Prezes Stręciwilk w swoim wystąpieniu zwróciła uwagę na rozszerzenie możliwości uwzględniania aspektów społecznych w postępowaniach o udzielenie zamówienia publicznego będące rezultatem wejścia w życie przepisów ustawy z dnia 22 czerwca 2016 r. o zmianie ustawy – Prawo zamówień publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1020, z późn. zm.). W ramach nowelizacji ustawy Prawo zamówień publicznych z 2016 r. klauzuli społecznej dotyczącej zatrudnienia na podstawie umowy o pracę nadano obligatoryjny charakter. Rozszerzony został zakres podmiotowy jednostek mogących ubiegać się o zamówienia zastrzeżone przy jednoczesnym złagodzeniu wymogu dotyczącego poziomu zatrudnienia osób z określonych grup społecznie marginalizowanych. Ponadto, dopuszczalne wymagania związane z realizacją zamówienia zostały rozszerzone na wszystkie aspekty społeczne, a przepisy regulujące kwestię wyjaśniania podejrzenia rażąco niskiej ceny uwzględniły okoliczności wynikające z przepisów prawa pracy i przepisów o zabezpieczeniu społecznym. Wymienione rozwiązania prawne umożliwiają zamawiającym, w tym m.in. jednostkom administracji rządowej, pełniejszą realizację polityki prospołecznej przy wydatkowaniu funduszy publicznych.
W dalszej części wystąpienia, Pani Małgorzata Stręciwilk podziękowała Kancelarii Prezesa Rady Ministrów za zaangażowanie w promowanie społecznych zamówień publicznych oraz Generalnemu Inspektorowi Ochrony Danych Osobowych – p. Edycie Bielak–Jomaa za współpracę nad wypracowaniem rozwiązania pozwalającego na skuteczną weryfikację realizacji klauzuli społecznej dotyczącej zatrudnienia na podstawie umowy o pracę. Prezes Urzędu Zamówień Publicznych podkreśliła również współpracę z Głównym Inspektorem Pracy – p. Wiesławem Łyszczkiem celem objęcia wykonawców i podwykonawców realizujących zamówienia publiczne kontrolą z zakresu przestrzegania przepisów Kodeksu Pracy, a także znaczącą rolę Rady Dialogu Społecznego w procesie upowszechniania aspektów społecznych w zamówieniach publicznych.
Następnie, Pan Karol Szmaj – Dyrektor Centrum Oceny Administracji w KPRM w swojej prezentacji omówił przyjęte przez Radę Ministrów w dniu 29 marca 2017 r. „Zalecenia w sprawie uwzględniania przez administrację rządową aspektów społecznych w zamówieniach publicznych”. Dokument nakłada na wszystkich kierowników jednostek administracji rządowej obowiązek uwzględniania aspektów społecznych, w tym w szczególności klauzul społecznych, w możliwie jak najszerszym zakresie oraz w jak największej liczbie postępowań o udzielenie zamówienia publicznego. Kierownikom jednostek administracji rządowej zaleca się również dokonywanie oceny możliwości uwzględnienia aspektów społecznych przy udzielaniu zamówień publicznych nieobjętych procedurami określonymi ustawą Pzp oraz uwzględnienie tych aspektów we wszystkich zamówieniach, w których jest to możliwe. Zalecenia Rady Ministrów z 2017 r. objęły zmiany prawne wynikające z wejścia w życie ustawy z dnia
22 czerwca 2016 r. o zmianie ustawy – Prawo zamówień publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1020, z późn. zm.). Rozszerzyły przy tym obowiązek sprawozdawczy na wszystkich kierowników jednostek administracji rządowej, który realizowany jest obecnie w ramach rocznego sprawozdania o udzielonych zamówieniach, o którym mowa w art. 98 ustawy Prawo zamówień publicznych (Dz. U. z 2017 r. poz. 1579).
W kolejnym wystąpieniu Pani Magdalena Olejarz – Dyrektor Departamentu Unii Europejskiej i Współpracy Międzynarodowej w UZP zaprezentowała wyniki monitoringu stosowania Zaleceń Rady Ministrów przez administrację rządową za rok 2016. Na podstawie informacji przekazanych przez 473 podmioty administracji rządowej ustalono, iż 395 zamawiających udzieliło w 2016 r. zamówień publicznych z klauzulami społecznymi. Klauzule społeczne zostały ujęte w 1855 zamówieniach publicznych, których łączna wartość wyniosła 2.104.553.254,71 zł (bez podatku od towarów i usług). Porównując dane z dwóch ostatnich lat, odnotowano znaczny wzrost liczby i wartości społecznych zamówień publicznych udzielonych przez jednostki administracji rządowej (dla porównania w 2015 r. udzielono 438 społecznych zamówień publicznych o wartości 736.773.691,63 zł).
Najczęściej stosowanym przez zamawiających z administracji rządowej instrumentem o charakterze społecznym był wymóg zatrudnienia przy realizacji zamówienia na podstawie umowy o pracę, co w dużej mierze wynika z obowiązkowego charakteru przepisu wprowadzonego nowelizacją ustawy Pzp z 2016 r. Przedmiotową klauzulę społeczną zastosowano w 1571 zamówieniach publicznych udzielonych w 2016 r. o łącznej wartości 1.578.412.987,15 zł (dla porównania w 2015 r. udzielono 305 zamówień publicznych z klauzulą dot. zatrudnienia na podstawie Kodeksu Pracy o wartości 540.650.002,13 zł).
Duży wzrost zarówno pod względem ilości jak i wartości udzielonych zamówień odnotowano także w odniesieniu do zamówień uwzględniających klauzulę przewidującą zatrudnienie do realizacji zamówienia osób defaworyzowanych. W 2016 r. zidentyfikowano 358 takich społecznych zamówień publicznych, a ich wartość wyniosła 869.304.335,24 zł (dla przykładu w 2015 r. udzielono 123 zamówień publicznych z taką klauzulą, a ich wartość wynosiła 156.999.489,67 zł). Najrzadziej stosowanym instrumentem społecznym okazała się klauzula społeczna z art. 22 ust. 2 ustawy Pzp. W 2016 r. jednostki administracji rządowej udzieliły 66 zamówień zastrzeżonych, co jednak w porównaniu z danymi za rok 2015 stanowi dość istotny wzrost.
Dalsza część konferencji posłużyła prezentacji praktycznych przykładów udzielania społecznych zamówień publicznych przez jednostki administracji rządowej. Przykłady uwzględnienia aspektów społecznych w przeprowadzonych postępowaniach o udzielenie zamówienia publicznego zaprezentowali Pan Przemysław Szelerski – Zastępca Dyrektora Biura Logistyki w Ministerstwie Finansów oraz Pan Sławomir Król – Dyrektor Biura Obsługi Informatycznej Wielkopolskiego Urzędu Wojewódzkiego w Poznaniu i Pani Mariola Kabacińska, Kierownik Oddziału Administracyjnego i Zamówień Publicznych Wielkopolskiego Urzędu Wojewódzkiego w Poznaniu.
Całość wydarzenia zwieńczył panel dyskusyjny, podczas którego jego uczestnicy tj. Pan Tomasz Konieczny – Zastępca Dyrektora Biura Dyrektora Generalnego Ministerstwa Rozwoju, Pan Marcin Pluta – Burmistrz Miasta Brzeziny, Pani Katarzyna Czerwińska - Michalska reprezentująca Departament Administracji Publicznej Najwyższej Izby Kontroli oraz Pan Tomasz Schimanek - ekspert Instytutu Spraw Publicznych odnieśli się do własnych doświadczeń w uwzględnianiu klauzul społecznych w ramach realizowanych zamówień publicznych oraz dyskutowali nad możliwościami dalszego wsparcia w ramach zamówień publicznych celów polityki społecznej.
